ปฏิทินปักขคณนา 2568

ปฏิทินปักขคณนา หรือ ปักษคณนา เป็นปฏิทินจันทรคติไทยแบบหนึ่ง ที่คำนวณวันขึ้นแรมให้แม่นยำตามการโคจรของดวงจันทร์จริงๆ

ความแตกต่างจากปฏิทินจันทรคติแบบทั่วไป

• ไม่นับวันตามการขึ้นตกของดวงอาทิตย์: ปฏิทินทั่วไปจะนับวันตามดวงอาทิตย์ แต่ปักขคณนาจะยึดถือ “วันเพ็ญ” (ขึ้น ๑๕ ค่ำ) และ “วันดับ” (แรม ๑๕ ค่ำ หรือ ขึ้น ๑ ค่ำ) เป็นหลักในการคำนวณ
• คำนวณด้วยกระดานปักขคณนา: มีวิธีการคำนวณที่ซับซ้อนกว่า โดยใช้กระดานปักขคณนาเป็นเครื่องมือช่วยคำนวณ

ประวัติ

• พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงคิดค้นขึ้น เพื่อให้พระสงฆ์คณะธรรมยุตินิกายใช้ในการประกอบศาสนกิจ
• มีความแม่นยำสูง ตรงกับการโคจรของดวงจันทร์
• ช่วยให้การกำหนดวันสำคัญทางศาสนา เช่น วันมาฆบูชา วิสาขบูชา อาสาฬหบูชา เป็นไปอย่างถูกต้อง

ลักษณะสำคัญ

• แบ่งเดือนเป็น 2 ส่วน คือ ปักษ์ขึ้น (ก่อนวันเพ็ญ) และปักษ์แรม (หลังวันเพ็ญ) คล้ายกับการแบ่งวันเป็น AM/PM
• ใช้วันเพ็ญเป็นจุดศูนย์กลางในการนับวัน
• มีการคำนวณอธิกมาส (เดือน ๘ สองหน) และอธิกวาร (วัน ๘ สองหน) เพื่อให้สอดคล้องกับการโคจรของดวงจันทร์

การใช้งาน

• ส่วนใหญ่ใช้ในหมู่พระสงฆ์ธรรมยุตินิกาย
• ใช้กำหนดวันสำคัญทางศาสนา วันพระ และวันสำคัญอื่น ๆ
• ปัจจุบันมีการเผยแพร่ และมีผู้สนใจศึกษาปฏิทินปักขคณนามากขึ้น

สรุป

ปฏิทินปักขคณนา เป็นปฏิทินจันทรคติไทย ที่มีความแม่นยำสูง คิดค้นขึ้นโดยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อใช้ในพระสงฆ์คณะธรรมยุตินิกาย ปัจจุบัน มีการเผยแพร่และมีผู้สนใจศึกษามากขึ้น